Ακτιβισμός ή Πολιτική; Δυο διαφορετικοί, ασύμβατοι δρόμοι ή απαραίτητα συστατικά στοιχεία για μια διαφορετική κοινωνία;

Πριν από μερικές ημέρες, στις 20 Σεπτεμβρίου, είχα την τιμή και τη χαρά να συμμετέχω σε μια πολύ σημαντική εκδήλωση-πρωτοβουλία του Greenwave Festival, όπου 8 αξιόλογοι ομιλητές του ακτιβιστικού ή/και πολιτικού χώρου καλέστηκαν να συμμετέχουν σε συζήτηση με το πολύ ενδιαφέρον και επίκαιρο θέμα:

«Ακτιβισμός ή πολιτική; Δύο διαφορετικοί, ασύμβατοι δρόμοι ή απαραίτητα συστατικά στοιχεία για μία διαφορετική κοινωνία;» 

Αν και αποκομμένη από τις υπόλοιπες τοποθετήσεις και την ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα συζήτηση που ακολούθησε με την παρότρυνση του αγαπητού φίλου και ανήσυχου πνεύματος, δικηγόρου και συντονιστή της εκδήλωσης Παναγιώτη Λογγινίδη,  δεν έχει ίσως την ίδια ουσία, παρακάτω παραθέτω την τοποθέτησή μου στη συζήτηση αυτή, επειδή θεωρώ το θέμα ιδιαίτερα σημαντικό, αλλά και για όσους μου είπαν ότι θα ήθελαν αλλά δεν μπόρεσαν να παρευρεθούν στην εκδήλωση.

Παρακαλώ διαβάστε άφοβα, κρίνετε απρόσκοπτα και σχολιάστε με πάθος!

"Βρίσκομαι εδώ μάλλον περισσότερο ως εκπρόσωπος του ακτιβιστικού χώρου, αλλά θα ήθελα να μιλήσω γενικότερα για τη σχέση μεταξύ των δύο (του ακτιβισμού και της πολιτικής), τι μπορεί να μας προσφέρει το καθένα και πώς μπορούν και τα δύο να ενδυναμωθούν με τρόπο που να μπορούν να λειτουργήσουν πιο αποτελεσματικά και αυτό για μένα σημαίνει τρία πράγματα τα οποία είναι νομίζω το ζητούμενο και για τους δύο χώρους, δηλαδή και για τον ακτιβισμό και για την πολιτική:

1.      Να λειτουργήσουν προς όφελος της κοινωνίας, να γίνουν δηλαδή μοχλοί και εργαλεία της κοινωνίας παρά κάτι που υπάρχει έξω από αυτήν ή παράλληλα με αυτήν

2.       Με αυτό τον τρόπο να αποτελέσουν διόδους ενίσχυσης της δημοκρατίας, που η έλλειψη της είναι τόσο φανερή στην καπιταλιστική κοινωνία, η οποία λειτουργεί για την εξυπηρέτηση των ενδιαφερόντων κάποιων συγκεκριμένων ομάδων ανθρώπων, ιδιαίτερα τώρα με την οικονομική κρίση, και

3.      Να λειτουργήσουν με τρόπο που να μας κατευθύνουν προς την κοινωνία που οραματιζόμαστε, να γίνουν δηλαδή πεδία, με αφορμή τα οποία, ή μέσα στα οποία να συζητήσουμε και να δημιουργήσουμε την κοινωνία που θέλουμε.

Θα ήθελα κατ’ αρχήν να πω δυο λόγια για τη σημασία του καθένα ξεχωριστά, το τι μπορεί να μας προσφέρει το καθένα ξεχωριστά και μετά θα μιλήσω για το πώς μπορούν να συνδυαστούν.

Ο ακτιβισμός αναφέρεται σε συγκεκριμένα ζητήματα ή προβλήματα, συνήθως με τοπικό χαρακτήρα και μπορεί, ιδιαίτερα αν αποτελέσει μέρος ενός ευρύτερου κινήματος ή ευρύτερων κινημάτων, να προσφέρει μικρές νίκες σε συγκεκριμένα προβλήματα και άρα μικρές αλλαγές που είναι όμως πολύ σημαντικές στην καθημερινή μας ζωή. Μικρά παραδείγματα αποτελούν:

·      η διάσωση του πεζοδρόμου της Αγ. Σοφίας στο τόσο μολυσμένο κέντρο της Θεσσαλονίκης,

·  η πρόσφατη απόφαση του Συμβουλίου της Επικρατείας για την (προσωρινή) διάσωση της κυριακάτικης αργίας,  

·        η απόφαση του ΤΑΙΠΕΔ να επανεξετάσει την ιδιωτικοποίηση της ΕΥΑΘ μετά από το κίνημα που οργανώθηκε για τη διενέργεια του δημοψηφίσματος για το νερό κτλ.

Η πολιτική από την άλλη μπορεί να κάνει προτάσεις και να δημιουργήσει τις συνθήκες για μια γενικότερη αλλαγή στην κοινωνία, αλλαγή στους θεσμούς, στους νόμους και στον τρόπο λειτουργίας της οικονομίας, των εργασιακών σχέσεων και της κοινωνίας γενικότερα. Φυσικά και τα δύο είναι σημαντικά, ιδιαίτερα στην περίοδο που βρισκόμαστε χρειαζόμαστε προφανώς και τις μικρές αλλά και τις μεγαλύτερες αλλαγές.

 Οπότε αν θέλαμε να συνοψίσουμε τη σημασία του ακτιβισμού και της πολιτικής σε συγκεκριμένες λέξεις κλειδιά, θα μπορούσαμε να πούμε:

ο Ακτιβισμός αναφέρεται στο τοπικό, ηΠολιτική αναφέρεται στο γενικό

ο Ακτιβισμός αποτελεί δράση για το τώρα, η Πολιτική αποτελεί όραμα για το αύριο

ο Ακτιβισμός μπορεί να οδηγήσει σε συγκεκριμένη αλλαγή, η Πολιτική μπορεί να οδηγήσει σε γενικότερη αλλαγή.

Όμως εφόσον και τα δύο έχουν τη σημασία του και στην ουσία βλέπουμε ότι αλληλοσυμπληρώνουν το ένα το άλλο, γιατί παρατηρείται αυτό το παράδοξο, δηλαδή ο κόσμος εκτιμάει και συμπαθεί τον ακτιβισμό, ενώ, τουλάχιστον ο περισσότερος κόσμος να μη φαίνεται να συμπαθεί καθόλου την πολιτική, και άρα να υπάρχουν τα φαινόμενα που γνωρίζουμε όλοι μας, δηλαδή της αποχής από τις εκλογές, της παθητικότητας, της ατομικότητας κτλ, γιατί δηλαδή ο κόσμος είναι γενικά θετικός για τη συλλογική δράση του ακτιβισμού, αλλά όχι για τη συλλογική δράση της πολιτικής, ιδιαίτερα αν αναλογιστούμε ότι ο ακτιβισμός είναι πολιτική πράξη, και όχι μόνο ο ακτιβισμός αλλά η κάθε μας πράξη σχεδόν είναι πολιτική πράξη με την ευρεία έννοια.

Συγκεκριμένα ζούμε σε μια εποχή αμφισβήτησης και απαξίωσης του πολιτικού συστήματος (διανύοντας ίσως την περίοδο με τα πιο έντονα χαρακτηριστικά αυτής της κατάστασης, γεγονός το οποίο εκδηλώνεται επίσης με την δραματική άνοδο νεοφασιστικών οργανώσεων όχι μόνο στην Ελλάδα αλλά και σε όλη την Ευρώπη), ενώ παράλληλα υπάρχει άνθηση σε αυτοοργανωμένες πρωτοβουλίες πολιτών από τα κάτω με κινηματικά χαρακτηριστικά. Θα μπορούσαμε λοιπόν να πούμε ότι από τη μια έχουμε την κατάρρευση της πολιτικής και από την άλλη την ανάδυση κινημάτων πολιτών και νέων μορφών ακτιβισμού με κινηματικό περιεχόμενο. Γιατί υπάρχει λοιπόν αυτή η  κατάσταση;

Αυτό συμβαίνει κατά τη γνώμη μου γιατί ο ακτιβισμός μπορεί να κάνει τα εξής:

Κατ’ αρχήν έχει κάτι να σου πει, και όχι μόνο έχει κάτι να σου πει αλλά σου το λέει με τρόπο που σε αγγίζει τώρα. Και όχι απλώς σου το λέει με τρόπο που σε αγγίζει τώρα, αλλά το λέει με τρόπο δυνατό, με τρόπο που θα σε κάνει να γυρίσεις το κεφάλι, που θα σου αφυπνίσει την προσοχή, με τρόπο που θα ξυπνήσει και θα εξελίξει τη συνείδησή σου, ιδιαίτερα όταν πρόκειται για πιο ιδιαίτερες ή πιο πρωτότυπες μορφές ακτιβισμού. Αλλά το σημαντικότερο κατά τη γνώμη μου είναι ότι δεν θα σου το πει μόνο, αλλά θα σε καλέσει να συμμετέχεις στη δράση, δηλαδή να γίνεις εσύ ο ίδιος μέρος της αλλαγής που θέλεις να φέρεις.

Έτσι λοιπόν, εάν η πολιτική δανειστεί μερικά από αυτά τα στοιχεία του ακτιβισμού, με τρόπο που να μπορέσει να αφουγκραστεί τις πραγματικές ανάγκες και τις προτάσεις του κόσμου, της κοινωνίας, θα μπορέσει και να αποκαταστήσει τη θέση της ανάμεσα στην κοινωνία, καθώς και να αποκαταστήσει την πίστη του κόσμου στη συλλογική πολιτική δράση, να τον κάνει να ενδιαφερθεί για τις πολιτικές αλλαγές που συμβαίνουν γύρω του.

Όπως η πολιτική έχει να κερδίσει από την αμεσότητα του ακτιβισμού που τον κάνει προσιτό προς την κοινωνία, έτσι και ο ακτιβισμός έχει να κερδίσει από τη διαχρονικότητα της πολιτικής. Πρέπει δηλαδή να αρχίσει να σκέφτεται με πιο έντονο και ξεκάθαρο τρόπο ποιο είναι το είδος της κοινωνίας που θέλουμε να δημιουργήσουμε, και να εντάξει τις δράσεις του στα πλαίσια ενός πιο μακροπρόθεσμου οράματος για αυτήν την κοινωνία.

Για να μπορέσει να συμβεί αυτό, δηλαδή και οι δύο χώροι του ακτιβισμού και της πολιτικής να δανειστούν στοιχεία ο ένας από τον άλλο ώστε να ενδυναμώσουν τις ρίζες τους μέσα στην κοινωνία, είναι πολύ σημαντικό οι άνθρωποι που ασχολούνται με τον ακτιβισμό, να συμμετέχουν επίσης σε πιο ευρύτερες πολιτικές διαδικασίες, να συμμετέχουν ενεργά σε συλλογικές πολιτικές δράσεις και φυσικά είναι πολύ σημαντικό οι διάφοροι ακτιβιστικοί χώροι και τα διάφορα κινήματα να στηρίζουν, να δικτυώνονται και να συνεργάζονται μεταξύ τους. Αντίστοιχα είναι πολύ σημαντικό επίσης οι άνθρωποι στον χώρο της πολιτικής να συμμετέχουν ενεργά στον χώρο του ακτιβισμού και των κινημάτων.

Με αυτόν τον τρόπο και οι δύο χώροι μπορούν να λειτουργήσουν ενδυναμωτικά ο ένας για τον άλλον καθώς και να προσδώσουν ο ένας στον άλλον μεγαλύτερη αξιοπιστία. Η σύνδεση της πολιτικής με τα κινήματα πολιτών μπορεί να ξαναδώσει στην πολιτική τα ερείσματα που είχε χάσει μέσα στην κοινωνία, ενώ η σύνδεση των κινημάτων πολιτών με την πολιτική, οπωσδήποτε με τρόπο που δεν είναι καπελωτικός, μπορεί να προσδώσει στα κινήματα πολιτών και στις δράσεις ακτιβισμού ευρύτερο περιεχόμενο και ένα ευρύτερο σχέδιο δράσης, καθώς και να συμβάλλει επίσης στη σύνδεση των κινημάτων μεταξύ τους σε ένα πλαίσιο ευρύτερων διεκδικήσεων και συνολικότερων αλλαγών μέσα στην κοινωνία. Η σύνδεση και η υποστήριξη μεταξύ των κινημάτων είναι σημαντικό να γίνει σε τοπικό, εθνικό και υπερεθνικό επίπεδο.

Π.χ. σε περίπτωση ανόδου στην εξουσία αριστερής ή γενικότερα ριζοσπαστικής κυβέρνησης, αν δεν υπάρχουν τα κινήματα από πίσω, θα φτάσει μέχρι το σημείο που δεν διακινδυνεύει την ολική ρήξη με  κατεστημένα συμφέροντα. Μόνο μέσω της νομιμοποίησης και της στήριξης από την κοινωνία μέσω των μαζικών κινημάτων θα μπορέσει να τολμήσει βαθιές τομές. Δηλαδή τα κινήματα είναι αυτά που θα πιέσουν και θα ενδυναμώσουν ταυτόχρονα μια τέτοια κυβέρνηση να προχωρήσει, με πολύ μεγαλύτερη διαπραγματευτική δύναμη τόσο στο κοινοβούλιο, όσο και απέναντι στην Ε.Ε.

Έτσι οι δύο χώροι, του ακτιβισμού και της πολιτικής μπορούν να αποτελέσουν γέφυρες, ώστε το ένα να συνδεθεί με το άλλο, καθώς και να αποτελέσουν και τα δύο γέφυρες προς την κοινωνία για να ξαναβρούν τα ερείσματα μέσα σε αυτήν, κυρίως η πολιτική αλλά και ο ακτιβισμός ώστε να αποχτήσει μεγαλύτερη μαζικότητα και δύναμη.

Και θα ήθελα να κλείσω λέγοντας το εξής: μπορεί ο ακτιβισμός με τις μικρές, επιμέρους νίκες και τις αλλαγές στη συνείδηση να μην μπορεί να αλλάξει τον κόσμο ή την κοινωνία γενικά ή ριζικά, μπορεί όμως να δημιουργήσει μια πολύ σημαντική προϋπόθεση για κάτι τέτοιο και αυτή η προϋπόθεση είναι η ελπίδα: ελπίδα, αισιοδοξία και πίστη στον κόσμο για τη δύναμή του ότι μπορεί να δημιουργήσει μια καλύτερη και πιο δίκαιη κοινωνία. Και ο συνδυασμός αυτών των τριών μπορεί να καταφέρει πάρα πολλά, εάν εμβολιαστεί σε συλλογικές και δημοκρατικές πολιτικές διαδικασίες."